Bir ölüm romanı: Sessiz Çığlık

Ezgi Işık Şahin

1994 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Kenzaburo Oe’nin 1967’de yayımlanan ‘Sessiz Çığlık’ adlı romanı Hüseyin Can Erkin’in çevirisiyle Can Yayınları’ndan çıktı. Yirmi yedi yaşında, evli ve engelli bir bebeği olan Mitsu’nun ağzından anlatılan roman, en yakın arkadaşının olağandışı intiharının Mitsu’nun iç dünyasında yarattığı yıkımla başlar ve intihar gibi temalara odaklanır. , mazoşizm, depresyon, cinayet, kaygı, kıskançlık, alkolizm ve ölüm. onları birbirine bağlar.

Mitsu, edebiyat diplomasına sahip genç bir öğretim üyesidir. Geçimini sağlamak için çeviriler yapıyor. Trajedilerle dolu çocukluğu ve gençliği onu sakin ve içine kapanık bir adam yaptı. Üstelik korkunç biri ve talihsiz bir kazada kaybettiği sağ gözü de bu tatsızlığı pekiştiriyor. Üstelik kendi kabuğuna çekilmiş bu adamın hayatının karanlık tarafları sadece geçmişinden ibaret değildir. Çünkü kafasında bir yumru ile dünyaya gelen engelli bebek, hayatını geri dönülmez bir şekilde değiştirmiş ve eşiyle arasına görünmez duvarlar örmüştür. Mitsu’nun en iyi arkadaşı kafasını kırmızıya boyayarak ve anüsüne bir salatalık sokarak kendini çıplak astıkça ve ardından karısının alkole müsamaha göstermesiyle bu duvar daha da kalınlaşıyor. Sonunda, bir huzurevine teslim etmek zorunda oldukları bir bebek ve sürecek gibi görünen bir evlilikle baş başa kaldılar. İkisi de kendi karanlıklarında boğuluyor.

Bu durum, Mitsu’nun uzun süredir kendisinden haber almadığı kardeşi Takashi’nin Amerika’dan dönmesiyle değişir. Karakter olarak Mitsu’nun zıt kişiliğine sahip, Mitsu’dan daha genç ve güzel hırslı bir genç adam olan Takashi’nin planları vardır; Kardeşini ve karısını orada yeni bir hayat bulup iyileşebileceklerine ikna ederek, iki “yaverini” aile konutlarını satıp köylerine gitmeye ikna eder. Büyük büyükbabasının ve erkek kardeşinin karşıt taraflar olarak rol aldığı köylü isyanına özel bir ilgi duyan Takashi, oradaki kökenleriyle yeniden bağlantı kurabileceğine inanıyor. Mitsu ise çektiği rüyalar, uykusuzluk ve geçmişin hatıralarıyla boğuşmaktadır. Nihayetinde olaylar, Takashi’nin yeniden bir köylü isyanının lideri olduğu ve Mitsu’nun tüm bunlar olurken ahırda kilitlendiği ve kendisini çeviri dışında her şeyden soyutladığı bir kaosa dönüşür.

“Artık etrafım ölüm kokan şeylerle dolu.”

“Öyleyse Mitsu, onları silkeleyip yukarı çıkıp yaşayanlar diyarına dönmelisin.” (s. 57)

Bariz kavramlar romanda sık sık tekrarlanır, çoğunlukla Mitsu’nun depresyonunu anlatırlar. Acı, zehir, karanlık ve o sıcak “beklenti” duygusu, Mitsu’yu saran depresyonun bir yansıması olarak sıklıkla kullanılan metaforlardır. Romanın ilk cümlesinde bunlardan ikisini görmek mümkündür: “Şafaktan önce zifiri karanlıkta uyanarak, acılı rüyanın iz bıraktığı yerde, sıcak bir beklenti duygusu arayışıyla bilincimi yokluyordum.”

Karanlık, romana hakim olan atmosferdir. Mitsu, sağ gözünü kaybettikten sonra zaman zaman kullanmamayı tercih ettiği sol gözünü işlevsiz hale getirdiği için karanlığa çok aşinadır, ancak yine de mutlak karanlığın ortasında bunu yapamaz. yardım et ama ondan kork. Çünkü köyüne giderken, “koyu yeşiller içindeki ormanın gözü”nün otobüs yolculuğunda onu izlediği hissine kapılır. Karanlık onun istediği bir sığınak değil, mecbur kaldığı bir sığınaktır.

Sessiz Çığlık, Kenzaburo Oe, Çeviren: H. Can Erkin, 384 s., Can Yayınları, 2022.

Zehir ise ölümden çok acıyla kıvranmayı hatırlatan bir metafor olarak okuyucunun karşısına çıkar. Bazen karısının boğazından inen viskidir, bazen bebeğin kafasındaki şişliğe doldurulur. Bazen fiziksel olmayan ama acı verici bir ağrıya neden olur ve bunun yavaş yavaş uzuvlarına yayıldığını hisseder. Aslında her şey bitti. Uyuyamama ve uzun rüyalar arasında ileri geri gidip gelirken belirgin olan ağrı, hastalanmak için evinin önündeki foseptik çukuruna indikten sonra evine döndüğünde gerçek bir acıya dönüşür. ilk kez ve yarı bilinçli bir halde kendini oraya gömmeye çalışır.

Romanda “beklenti”, Mitsu’nun içinde bulunduğu durumdan bıktığını ve uyum sağlamak istediğini gösteren tek işaret olarak karşımıza çıkıyor. Üstelik roman boyunca keskin bir umutsuzluk ve umutsuzluk içinde edilgen, hayatın ona sunduklarından başka bir şey istemeyen, kendini zamana bırakan ve hatta zamanın oyuncağı haline gelen Mitsu, bunu kendi diliyle de kabul etmektedir. ağız. Romanın kırılma anlarında bahsedilen bu duygu son derece belirleyicidir. Hayata katılma iradesinin, tutunma mücadelesinin tezahürüdür.

“Düşündüğümde, bir yudum viskinin sıcaklığı içimdeki ‘beklenti’ duygusunu hiç ummadığım bir şekilde canlandırmaya yardımcı oldu. Ama buna konsantre olmaya çalıştığımda, özümün salıverilmesiyle elde edeceğim yeniden doğuştaki birçok tehlikeyi görebilen ayık aklım tarafından engellendim.(s. 64)

Geçmişin birikimiyle içinde bulunduğu krizin Mitsu’nun bedenine eklemlenmesi, arkadaşının ölümüyle ivme kazansa da kardeşinin bir anda ortaya çıkması ve onu öngörülemez bir yöne doğru maceraya atması, zihnindeki fırtınaları ve kontrol edilemezliğini pekiştirir. duygusal durumundan. Her fırsatta Takashi’yi eleştirir, kardeşini yalanlar ve bunu yapmaktan neredeyse sapkın bir zevk almaya devam eder, hatta zaman geçtikçe etrafındaki olaylara karşı ilgisini yavaş yavaş kaybeder ve uyuşur. Birlikte vakit geçirdikçe iki kardeşin arasındaki rekabet şiddetlenir ve aralarındaki farklar daha da netleşir. Bu fark, en açık şekilde, bir zamanlar büyük büyükbabaları tarafından kiliseye bağışlanan bir fotoğrafta somutlaştırılmıştır: Cehennem resmi. Cehennemde yaptıklarının bedelini ödeyen günahkarları gösteren fotoğraf, Mitsu’ya bakarken hissettiği hayranlıktan sık sık söz ederek içinin rahat etmesini sağlıyor. Başrahiple fotoğraf hakkında konuştuklarında, fotoğraftaki günahkarların acıya alışık olduklarını ve hatta onlara acı çektiren şeytana karşı bir yakınlıkları olduğunu savundu. Ona göre fotoğraf bir ıstırap panoraması değil, daha insani bir şey anlatılmaya çalışılıyor. Takashi ise söz konusu fotoğraftan son derece rahatsızdır. Kilisede adeta fotoğraftan kaçıyor. İşin garip yanı, başrahip, Takashi’nin çocukken o fotoğraftan korktuğundan bahsediyor, çünkü görünüşe göre Takashi’nin tabloya karşı duyduğu düşmanca duygular, Mitsu’nun tabloyla olan yakınlığı kadar derin ve geçmişle bağdaşmıyor.

“Kederli ifadelerinde içimi huzurla dolduran bir şey vardı. Bunun nedeni, açıkça ıstırap içinde olmalarına rağmen, tablonun onların vücutlarıyla acılarını anlatan görkemli bir oyun oynuyormuş izlenimi vermesiydi. Sanki acı çekmeye alışmışlar, sanki bundan zevk alıyorlarmış gibi.” (S.101)

‘Sessiz Çığlık’ da pek çok roman gibi bir devam romanı ama okuyucuyu etkileyen özelliği neredeyse hiç iyilik duygusu içermemesi. Romanın karakterleri de bu doğrultuda hayatlarına devam etmekte ve Mitsu’nun arkadaşı gibi kimileri de Mitsu’nun benimseyemediği hayata ölümüyle damga vurmaya çalışmaktadır. Mazoşist dürtülerini dünyaya duyurmak istercesine çıplak, kırmızıya boyanmış kafasıyla intihar eden adam, rektumunda salatalıkla devam edemedi. Gösteri yapmak istiyor. Takashi’nin vadideki gençleri kontrolündeki bir suça kışkırtarak köylü isyanının başına geçmesi, ardından erkek kardeşinin karısıyla yatıp onu hamile bıraktıktan sonra kendini öldürmesi ve bir köylüye cinsel saldırıda bulunması da bir başarısızlık sayılmaz. kız. Takashi bu ölümü neredeyse planlıyordu. Üstelik bu ölüm kimse için şok edici değil çünkü romandaki her şey ölüyor. Vadi, sera, engelli bebek, kökler, anılar… Vadidekilerin üzerine çöken atalet, üzerinden atamadığı ölü bir topraktır aslında.

Etrafındaki her şeye ölümün sinmesine ve bu inkar edilemez gerçek her saniye kendini hissettirmesine rağmen devam ederler. Mitsu, eşi ve Takashi’nin rahmindeki çocuğu, bakımevinden almaya karar verdikleri bebekle birlikte gerçek vadiden ayrılarak yeniden kurmaya çalışacakları bir hayata doğru yola çıkarlar. İntihar eden arkadaşının ölümünden kısa bir süre önce takıntı haline getirdiği Henry Miller sözü, Mitsu’nun hayatında da ne yazık ki iz bırakmıştır: “Her şeye rağmen sevincimizi kaybetmeyelim.”